NL 
FR 
In het kader van een gerechtelijke procedure is het mogelijk om zich "als benadeelde persoon te verklaren". De aangever kan zo door de rechtbank als "slachtoffer" worden erkend en worden ingelicht over de voortgang van zijn dossier. Maar wat houdt dit nu eigenlijk precies in?
Sommige benadeelden ondertekenen dit extra document niet. Hierdoor kan men geen beroep doen op de bijbehorende rechten. Daarom is het belangrijk dat de opsteller van het proces-verbaal uitlegt welke voordelen de ondertekening van dit document met zich meebrengt. Op deze manier kan de burger een actieve rol spelen in de procedure die is opgestart naar aanleiding van zijn of haar klacht (1).
Waarom een verklaring benadeelde persoon (VBP) ondertekenen?
Wanneer een slachtoffer vragen stelt over de VBP dient de opsteller volgende zaken te vermelden:
- Zich als benadeelde persoon verklaren zal geen negatieve gevolgen hebben voor de aangever (in tegenstelling tot de burgerlijke partijstelling) (2);
- Zich als benadeelde persoon laten registreren is een manier om aan het openbaar ministerie duidelijk te maken dat men gebruikmaakt van het recht om op de hoogte te worden gehouden van het verloop van zijn klacht en de verdere procedure.
Het is ook belangrijk om het slachtoffer uit te leggen wat de VBP verder inhoudt:
- Men wordt op de hoogte gehouden van de uitkomst van de klacht (seponering, doorverwijzing naar een onderzoeksrechter, verwijzing naar een rechtbank, zittingsdatum, enz.);
- Men heeft enkele bijkomende rechten:
- Het recht om elk document toe te voegen aan het dossier dat het slachtoffer nuttig acht;
- Het recht om inzage in het dossier te vragen en een kopie ervan te verkrijgen;
- Het recht om toegang te krijgen tot het dossier en om er een kopie van te ontvangen bij de afronding van de procedure in geval van een gerechtelijk onderzoek.
De status van benadeelde persoon bevindt zich in se tussen dat van slachtoffer en van burgerlijke partij.
Let op: het ondertekenen van de VBP geeft niet het recht op enige vorm van schadevergoeding. Enkel de burgerlijke partijstelling kan dit mogelijk maken.
Aan wie moet de VBP worden voorgesteld?
De politieambtenaar moet de VBP voorstellen aan iedereen die een klacht indient waarbij schade werd geleden. De politie moet ervoor zorgen dat deze termen eenvoudig en duidelijk worden uitgelegd aan de benadeelde.
Verkeersongevallen zijn bijzondere gevallen. Hierbij is het niet altijd mogelijk om dader en slachtoffer meteen te onderscheiden, noch om vast te stellen dat er een overtreding werd begaan. Toch dient de VBP verplicht te worden voorgesteld aan de volgende personen: de bestuurder, fietser, bromfietser, motorrijder, passagier, voetganger en eigenaar van het voertuig.
Hiernaast moet de VBP ook worden voorgesteld aan elke andere persoon die aantoont schade geleden te hebben. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om een getuige, een burgerrechtelijk aansprakelijk persoon, enz.
Wanneer de politie een zogenaamd "vereenvoudigd proces-verbaal" opstelt dan zal de VBP evenwel niet worden voorgesteld. Dergelijke processen-verbaal blijven immers bij de politie bewaard en worden niet overgemaakt aan het openbaar ministerie (behoudens uitzondering: bijvoorbeeld een geïdentificeerde dader).
Indien het slachtoffer geen VBP ondertekent of bedenktijd vraagt heeft hij/zij altijd het recht om zich later nog te beroepen op dit recht. Een weigering op het moment van het verhoor sluit dus de deur naar de status van benadeelde persoon niet.
Op welke manieren kan een VBP bij het parket worden ingediend?
- Direct toegevoegd aan het proces-verbaal tijdens het verhoor;
- Door het slachtoffer dat later voor deze status heeft gekozen, rechtstreeks bij het secretariaat van het parket;
- Via de advocaat;
- Per aangetekende brief naar het secretariaat van het parket;
- Door afgifte op het politiebureau.
Conclusie
De VBP is een instrument dat bedoeld is om de rechten van slachtoffers te waarborgen en hen volledig te betrekken bij een complexe en vaak misbegrepen procedure. Als eerste tussenpersoon is het aan de politieambtenaar om het slachtoffer uit te leggen hoe hij volledige erkenning van zijn status binnen deze procedure kan verkrijgen.
Pascale SAUSSEZ-BAVIER
Criminoloog
Dienst slachtofferbejegening – Politiezone Boraine
[1] De rondzendbrief COL 5/2009 wijzigt de “Verklaring benadeelde persoon” en de praktische toepassing ervan op verschillende punten. Dit artikel gaat niet in op deze wijzigingen en spitst zich toe op de huidige toepassing van dit middel.
[2] Hoewel het slachtoffer zich burgerlijke partij stelt voor een onderzoeksrechter, kan het toch een schadevergoeding moeten betalen als het ongelijk krijgt. Die schadevergoeding moet dan worden betaald aan de vermeende dader of aan de Staat in het kader van een zogenaamd “tergend en roekeloos beding” of misbruik van procedure.