Wat zijn "verkrachtingsdrugs"?

Welke drugs gebruiken daders om een verkrachting of seksuele aanrakingen onder invloed van psychoactieve stoffen te plegen? Wat zijn hun effecten?

De beweging die door #MeToo in 2017 in gang werd gezet en later door andere hashtags werd gevolgd gaf een stem aan slachtoffers van verkrachting en seksuele aanrakingen na het toedienen van chemische middelen. Dit verschijnsel werd lang als marginaal of zelfs als broodje aapverhaal beschouwd, maar nu lijkt het nog toe te nemen.

GHB en GBL, bijgenaamd "verkrachtingsdrugs", zijn psychoactieve stoffen die gebruikt worden om iemand zonder zijn medeweten te bedwelmen door ze te mengen in een drankje. Soms worden ook andere geneesmiddelen hiervoor oneigenlijk gebruikt.

Wat is GHB en GBL?

• GHB (gammahydroxybutyraat) is eigenlijk een verdovingsmiddel dat wordt ingezet vanwege zijn kalmerende eigenschappen. Het wordt voorgeschreven bij de behandeling van sommige slaapstoornissen, plotseling verlies van spierspanning zonder bewustzijnsverlies (kataplexie), fibromyalgie en bij alcohol- en opiaatverslaving.
  Het is in Frankrijk en België ingedeeld als verdovend middel.
  GHB is een depressief middel (het vertraagt de werking van het lichaam). Hoewel het soms "vloeibare ecstasy" of "vloeibare MDMA" wordt genoemd is GHB chemisch gezien niet verwant aan ecstasy, dat een stimulerend middel is.

• GBL (gammabutyrolacton) heeft geleidelijk GHB vervangen. Eenmaal geabsorbeerd wordt het in ons lichaam afgebroken tot GHB. Daarom wordt gezegd dat het de precursor ervan is.
  Het is een industrieel product dat gebruikt wordt in oplosmiddelen en verfafbijtmiddelen. Het is goedkoop en gemakkelijker te verkrijgen dan GHB, dat als verdovend geneesmiddel niet vrij te koop is. De verkoop ervan is nog steeds legaal in België, terwijl de verkoop in Frankrijk verboden is. Het is mogelijk om het op internet te verkrijgen. Het wordt meestal GHB genoemd.

Voorstelling

• GHB, bedoeld om verdund te worden, komt voor in vloeibare vorm en zeldzamer als poeder of korrels en in capsules die snel oplosbaar zijn. GHB is kleurloos en reukloos. De licht zoute zeepsmaak is onmerkbaar wanneer het verdund wordt in een zoete drank of alcohol.

• GBL is alleen beschikbaar als viskeuze vloeistof. Net als GHB is het kleurloos, maar heeft het een sterke geur en een uitgesproken chemische smaak. De smaak is echter vaak niet waarneembaar door de sterke verdunning van de vloeistof in een zoete of alcoholische drank.

Effecten

De effecten van GHB en GBL zijn identiek. De effecten van GBL kunnen sneller, krachtiger en onvoorspelbaarder zijn dan die van GHB, afhankelijk van het individu. Overmatig en langdurig gebruik leidt tot gewenning en lichamelijke verslaving.

• In kleine hoeveelheden werkt GHB ontspannend en ontremmend en maakt het euforisch. Het vergroot de empathie en het verlangen naar contact, vergemakkelijkt de communicatie en stimuleert het seksuele verlangen.

• In matige hoeveelheden veroorzaakt het duizeligheid, motorische incoördinatie, moeite met zich uit te drukken, verwarring, misselijkheid, braken en slaperigheid.

• In sterke dosis veroorzaakt het oncontroleerbaar schudden, verminderde coördinatie, stuiptrekkingen, onderdrukking van de ademhaling en vertraging van de hartslag.

• Acute intoxicatie kan leiden tot bewustzijnsverlies, algemeen bekend als "G-hole", dat een of twee uur kan duren, coma of zelfs de dood door hart- of ademhalingsstilstand.

Het slachtoffer herinnert zich meestal enkel flitsen of zelfs helemaal niets van de tijd dat het onder invloed van de stof was. Slachtoffers zeggen vaak: "Ik herinner me dat ik wat gedronken heb en toen kreeg ik een black-out".

De factoren die de effecten van GHB en GBL beïnvloeden

• De dosis. Hoe groter de geconsumeerde hoeveelheid GHB/GBL, hoe groter het risico op G-Hole, coma en dood. Er is heel weinig verschil tussen de dosis die de gewenste effecten oplevert (voor de vrijwillige gebruiker of voor de misbruiker in zijn slachtoffer) en een toxische dosis.

• De kwaliteit. Als het product op de zwarte markt is gekocht is de werkelijke concentratie en de aanwezigheid van andere stoffen onbekend.

• De snelheid van inname. Een drankje met GHB/GBL zal sneller beginnen te werken als het in één keer wordt gedronken in plaats van in kleine slokjes.

• De persoon. Dezelfde dosis GHB/GBL kan bij de ene persoon een acute intoxicatie veroorzaken, maar bij de andere niet. Het zal een groter effect hebben op een eerste gebruiker dan op iemand die regelmatig gebruikt. Gewicht, leeftijd, lengte, geslacht, gezondheidstoestand, lichamelijke en geestelijke conditie, persoonlijkheid, levensstijl en genetica spelen ook mee.

• De synergie tussen GHB/GBL en alcohol, pijnstillers of opiaten versterkt hun depressieve werking en daarmee de risico's van overdosering aanzienlijk.

Verschijnen en duur van de effecten van GHB/GBL

• Het effect van GHB treedt meestal op binnen 30 minuten na inname. Soms zelfs binnen 5 tot 10 minuten als het slachtoffer nuchter is, de opgenomen hoeveelheid groot is of als de drank in één keer wordt opgedronken.
  De effecten duren 1 tot 4 uur bij lage tot matige doses en tot 24 uur bij ernstige vergiftiging. In het algemeen is de remissie binnen 8 uur na consumptie compleet.
• Het effect van GBL komt sneller op, maar verdwijnt ook sneller (in 1 tot 2 uur) dan dat van GHB.

GHB/GBL opsporen in het lichaam

GHB/GBL wordt snel door het lichaam afgebroken en blijft gedurende 6 tot 8 uur detecteerbaar in het bloed, 10 tot 18 uur in de urine en gedurende 2 weken in het haar.

Andere verkrachtingsdrugs 
Achter de algemene term "verkrachtingsdrug" gaan ook verschillende andere middelen schuil die misbruikt worden. Het gaat om:

• Benzodiazepines: spierverslappend, angstremmend, antidepressief, kalmerend, hypnotisch, anti-epileptisch of amnesisch middel.
• Pijnstillers,
• Anesthetica
• Antihistaminica (eerder zeldzaam)

Deze moleculen nemen remmingen weg en veroorzaken flauwvallen en geheugenverlies, vooral wanneer ze samen met alcohol worden ingenomen. Ze zijn gemakkelijker op te sporen dan GHB/GBL, zelfs na 24 of 48 uur.
Cannabis, opiaten en andere drugs (bijv. cocaïne) worden ook vaak gebruikt bij aanranding onder invloed van middelen, met of zonder GHB/GBL. Het is niet ongewoon dat aanranders verschillende stoffen mengen.
In sommige gevallen is alcohol de enige psychoactieve stof die als oorzaak van de chemische onderwerping wordt ontdekt.

Ander oneigenlijk gebruik van GHB

• Sommige bodybuilders gebruiken GHB voor zijn euforische kwaliteiten en voor zijn vermeende anabole eigenschappen.
• In het uitgaansleven, vooral in de homogemeenschap, wordt het gewaardeerd als een substituut voor amfetaminen en ecstasy, vanwege zijn effecten op het versterken van fysieke en tactiele sensaties en het stimuleren van seksueel verlangen.

Volgende artikels:
Feesten: hoe vermijd ik chemische agressie?
Verkrachtingsdrug: hoe reageren als je slachtoffer bent

Evelyne JOSSE
Psychologe, psychotherapeute

Bron: GHB, GBL et autres drogues du viol et d’escroquerie : effets, conséquences et prévention, Evelyne Josse, op:
http://www.resilience-psy.com/spip.php?article520
Aangepast door Thierry DEROUA